Koerden, kerken en kastelen.

Alle lieve mensen,

Aangekomen in Istanboel sta ik met een been in Europa en daar ben ik enorm van geschrokken. Europa betekent naar huis en naar huis betekent werken en ik vind werken meer voor het volk en reizen voor de elite. Ik heb besloten dat het volgende jaar voor Afrika is, ik wens jullie nogmaals veel succes met de carriere.

28/9 Met grote ogen afscheid genomen van het verkeer in Iran. Ik nam een gedeelde taxi naar de busterminal, dat is een rit van drie kilometer en onderweg drie ongelukken gezien, een botsing van heel dichtbij want ik zat zelf in de botsauto. Het was maar een tikkie maar mijn taxichauffeur en de andere bestuurder begonnen een langdurige ruzie waardoor ik verder ben gaan lopen. Iran is wat verkeer betreft het ergst wat ik heb meegemaakt en ik begrijp niet dat grote mensen niet in staat zijn verkeersregels te maken.
De bus naar Urumiyeh over een groot meer, volgende ochtend de bus naar Piranshar en tien kilometer achterop de motor met een militair naar de grens, maken de militairen weer een klein beetje goed van voorgaande behandeling. Grens ging redelijk soepel, een onoverzichtelijke puinhoop wat dit soort grensovergangen kenmerkt. Ik kan eigenlijk zo doorlopen zonder stempels te halen maar dat is onverstandig dus nadat de douane eigenlijk geen idee heeft wat met mij aan te moeten krijg ik een gratis stempel voor tien dag Koerdistan.

En daarmee sta ik dus in Irak, maar dat is sterk overdreven, Iraaks Koerdistan en eigenlijk Koerdistan. De Koerden besturen sinds de eerste golfoorlog, dus vanaf 1991, een eigen land. Ze hebben eigen douane, eigen vlag, een eigen leger "de peshmerga" en met mijn stempel mag ik niet verder Irak in, heb ik ook geen behoefte aan want dan reis je enkeltje. Bovendien is Koerdistan veilig tot de gebieden waar Arabieren wonen. De Koerden zijn de winnaars van de twee golfoorlogen. De Koerden is het oudste volk in deze regio, ze stammen van de Medes, maar ze hebben nooit een eigen staat gehad. Om politieke redenen weet men niet hoeveel Koerden er zijn maar men schat ongeveer veertig miljoen verspreid over Turkije, Iran, Syrie, Irak en Armenie.

In Koerdistan is het liftseizoen weer aangebroken, voor het eerst sinds Australie. Vanaf de grens krijg ik meteen een lift met een vrachtwagen naar Arbil. Ik vind dat een mens na zijn dertigste niet meer zou moeten liften want dan wordt het een beetje loser-ig. Echter vanaf je veertigste wel weer mag liften want dan is het een levensstijl geworden en aangezien ik bijna veertig ben kan het wel weer.
De vrachtwagen vervoert olie van Iran naar Arbil, dat lijkt mij water naar de zee dragen maar er zal wel over nagedacht zijn, aan de grens stond een hele rij olietankvrachtwagens. Aardige man, hij maakt een maaltijd klaar op een parkeerplaats en de Koerdische bergen zijn prachtig, zonder te overdrijven weer een van de mooiste bergen die ik gezien heb, in de vorige editie schreef ik over het Hof van Eden maar deze omgeving is een beetje zoals ik mij dat had voorgesteld. De economie van Koerdistan bestaat volgens mij uit twee zaken, het hoeden van schapen en geiten in de bergen en olie, vooral veel oliedollars in de steden.
's Avonds komen we aan in Arbil, ik zoek met moeite een betaalbaar hotel en vind de volgende dag onderdak bij een Amerikaan die hier werkt voor de Koerdische staatsradio. Arbil is welvarend in het post-saddam tijdperk dankzij de oliedollars. Heel welvarend, grote auto's, alle gebouwen lijken nieuw, er wordt veel gebouwd en de hotels zijn veel te duur. Ze wilden mij een gedeelde slaapzaal aansmeren voor 25 dollar.
De Amerikaan heeft ook vrienden met goede connecties en een vriend werkt een dag in de week voor zijn tante die in het parlement zit, het Koerdisch parlement is in Arbil. Hij mag een grote geblindeerde auto van de staat rijden als medewerker, volgens hem dwingt het respect af, en zo kloten ze maar raak in dit soort landen maar op deze manier een dag rondgereden worden past wel bij mijn status.

Men beweert dat Arbil de langst permanent bewoonde plek op aarde is, reeds 10.000 jaar. In het centrum staat de citadel, een fort op een hoge heuvel. Dit is geen natuurlijke heuvel maar door mensen in duizenden jaren gebouwd. Vanaf 1991 is Arbil hoofdstad van de Koerden, tot 1998 hebben de Koerden onderling om Arbil gevochten, in 2004 waren de laatste bomaanslagen maar sindsdien is het helemaal rustig.
Het vechten is vervangen door consumentisme. Bij veel landen werd mijn verwachting meer of minder bevestigd maar in Arbil niet. Hummer als symbool van vooruitgang, als een mens maar flink te consumeren heeft houdt het vanzelf op met vechten.

Maar Koerdistan gaat vooruit terwijl de rest van Irak voorlopig nog oorlog aan het voeren is. Tachtig kilometer ten oosten van Arbil is Mosul en dat is waarschijnlijk de gevaarlijkste stad in de wereld. Mensen vertelden mij indien ik de bus naar Mosul zou nemen ik de stad niet eens haal, voordien is reeds gebeld dat er een buitenlander onderweg is en word je er uitgepikt en, losgeld of niet, je strot is allang doorgesneden.

1/10 Van Arbil naar Sulimanya. De weg gaat via de rondweg van Kirkuk, omdat de rondweg hoog ligt is een mooi uitzicht over de stad. Kirkuk is waar het allemaal om draait in Irak, de grootste olievelden van Irak zijn in deze omgeving, de olie ligt gewoon aan de oppervlakte als zwarte plassen. Er komt ook gas naar boven en dat verbrandt men waardoor rond de stad zwarte rookwolken omhoog stijgen. Het lijkt mij geen gezonde stad maar door de woestijn rondom de stad is dit een oliestad zoals je een oliestad voorstelt. De Koerden willen Kirkuk als hoofdstad herbouwen maar omdat saddam Arabieren de stad in heeft gejaagd zijn zij in de meerderheid terwijl het oorspronkelijk een Koerdische stad was. Volgens de Iraakse grondwet moet een referendum worden gehouden maar zolang de Arabieren niet weg gaan willen de Koerden geen referendum, men wacht al vier jaar op wat komen gaat maar vechten doet men wel in de stad, het is er niet zo erg als in Mosul of Baghdad maar ik moet er geen rondje gaan lopen.

Een uur naar het oosten is Sulemanya, vergelijkbaar met Arbil, bouwwoede en file met dure auto's. Ook nog een Amsterdam cafe en overnacht bij een Turkse Koerd die hier een bouwbedrijf heeft. 's Avonds gingen we eten bij vrienden waarvan drie in het Koerdische leger tegen de Turken hadden gevochten, een vrouw was zelfs commandant geweest maar nu was ze vertegenwoordigster van shampoo, hoe diep kan een mens vallen. Ze moeten hier wonen want in Turkije belanden ze in de gevangenis. De Koerdische staats-tv toont voortdurend mooie beelden van verzetsstrijders uit de bergen.

3/10 Naar Halabja, ruim een uur rijden. Op 16 maart 1988 heeft saddam in dit dorp gifgas gebruikt tegen de Koerdische bevolking. Er is een monument en een museum met verschikkelijke foto's. Het Iraakse leger gebruikte mosterdgas en er zijn 5000 mensen gestorven. 10.000 Mensen zijn gewond geraakt en nog steeds zijn er mensen met fysieke problemen. In het stadje is een massabegraafplaats waar leden van de Baath-partij niet welkom zijn. Bij de aanblik van deze verschrikkingen dacht ik dat het misschien toch niet zo'n slecht idee was de Amerikaanse invasie van 2003.

Weer terug naar Sulimanya en nog even een culturele ontmoeting bezocht, wat folkloristische dans en dergelijke. Bij de ingang vond uiteraard stevige controle plaats en de mannen moesten hun pistool bij de ingang afgeven die uitgestald lagen op een tafel. Bij vertrek heb ik echter een domme fout gemaakt door in plaats van mijn camera terug te vragen een pistool in ontvangst te nemen. Ik reis nu dus met pistool maar gezien mijn ervaringen in Iran is reizen met pistool veiliger.
Via Arbil de bergen weer in naar Amadiya. Het dorp ligt mooi bovenop een berg tussen andere bergen, een dagje rondgehangen en gesproken met een Koerd die veertien jaar in Amsterdam-Noord woont, na twee weken begon hij Amsterdam weer te missen, het gaat dus goed met Nederland. Het buitenslapen begint weer gewoonte te worden maar de temperatuur is er ook goed voor. Volgens lokalen moet ik niet buitenslapen want er zijn wolven maar dat vind ik zo'n gezeik, ik ben geen roodkapje, bovendien toont het aan dat de Koerden ook al stadsmensen zijn geworden.

Verder liften naar Duhok, ik kom hier langs de Tigris maar er niet overheen waardoor ik niet in Mesopotamie ben geweest. Mesopotamie betekent tussen de rivieren, de Eufraat en de Tigris en zoals jullie weten was de eerste beschaving in de mensheid van de Sumerians in dit gebied. Het liften gaat prima maar de politie is weer vervelend, ik moet weer mee naar het bureau maar men doet aardig en ik word weer terug naar de weg gebracht. In Duhok een nachtje in een lege winkel overnacht omdat het onweer losbarstte, 's ochtends stond ik op en toen gebeurde wat tweeeneenhalf jaar niet is gebeurd, het schoot in mijn rug en niet een klein beetje. Het was echter mijn laatste visumdag dus na een aantal uren aarzelen naar de grens gestrompeld en terwijl je als voetganger de grens niet over mag lukte dit vlotjes en na het kopen van een twintig dollar multiple-entry-visum voor negentig dagen stonden de vrachtwagens aan Turkse zijde al te zwaaien waar ik naar toe wilde.
In Turkije ben ik aangekomen in het beste liftland ter wereld, je hoeft een vrachtwagen maar aan te kijken of ze stoppen al en er wordt voor eten gezorgd. Ik liep door het eerste Turkse dorpje Silopi waar de kinderen weer eens achter mij aan kwamen hollen, daar doe ik het allemaal voor en lift daarna verder richting het eerste stadje Sirnak. Prachtige bergen en prachtige Koerdische dorpjes. In Sirnak kreupel eindelijk een bed gevonden waar mijn rug zoveel recht op had.
Sirnak is een leuk stadje met uiteraard Ataturk en Turkse vlaggen op het centrale plein en de Turkse minaretten zijn heel erg dun. Naar ik later ervoer heeft elk Turks plaatsje Ataturk zittend op een stoel of paard gestandbeeld. Het Turkse leger gebruikt Ataturk als excuus om een voet tussen de deur te houden in de politiek.
Indien je niet van kebab houdt leren de Turken het je wel eten, elke tweede winkel verkoopt kebab. Ik drink Turkse koffie en Turkse koekjes Bakhlava zijn de lekkerste koekjes in de wereld, nog beter dan een glace.

Het zuidoosten van Turkije is de fascistische hoek van Turkije, de regio is absurd gemilitariseerd. Sirnak was het laatste bolwerk van Koerdisch verzet tegen de Turken. Om het kwartier een controlepost, als buitenlander word ik lang gecontroleerd wat ik voor mijn chauffeur (ja, mijn chauffeur) erg vervelend vind, Koerden noemen Turkse militairen terroristen. Indien een soldaat Engels spreekt wordt deze erbij gehaald om weer hele domme vragen te stellen. Domme vragen stellen is het kenmerk van veiligheidsdiensten.
Elk gehucht of stadje heeft een kazerne met evenveel soldaten als inwoners, ondanks dat het de laatste jaren veel rustiger is geworden heeft het Turkse leger zich in deze regio gespecialiseerd in het schenden van mensenrechten. Ze gaan regelmatig Koerden achterna de grens over in Irak. Ze rijden door de dorpen in pantservoertuigen met een schutter op het dak.

De volgende dag een prachtige route naar Hakkari, het fijne van meerijden met vrachtwagens is dat ze langzaam door de bergen gaan en ik comfortabel en hoog alle dorpjes en bergen kan bekijken. Indien ik een Turkse soldaat zou zijn zou ik de broek al vol hebben bij de aanblik van de Koerdische mannen. Toen het donker werd moest bij controleposten de vrachtwagen de koplampen uitdoen en het binnenlicht aan en de omgeving was volledig verduisterd zodat de soldaten niet een al te makkelijke schietschijf vanuit de bergen zijn.

9/10 Hakkari is behalve de honden weer een leuk stadje. 's Middags zie ik een openluchtbruiloft, loop in de richting en meteen een kop thee, een maaltijd meeeten en ik werd zelfs verzocht mee te lijndansen. Dat leek me niet zo'n goed idee maar terwijl de mannen en vrouwen gescheiden in een halve cirkel aan het dansen waren, vooral de vrouwen prachtige traditionele kleding, realiseerde ik me dat Koerden weer een van het leukste volk op aarde is. De volgende dag weer talloze bruiloften op straat, een Koerdische bruiloft duurt drie dagen en deze keer was de druk te groot, ik moest mee lijndansen, het is eigenlijk cirkeldansen, het absolute hoogtepunt van mijn reis.

12/10 Van. Onderweg naar Van weer strontvervelende politie, ze wilden mijn foto's controleren, ik ga niet elke week aan agenten mijn foto's tonen omdat ze niets anders te doen hebben. Zij worden chagrijnig en gaan me dan extra lang vasthouden, de stakkers. Ik moest een uur wachten op agenten die Engels spraken en nadat ik ze uitgelegd heb dat ik ze zielige fascisten vond mocht ik verder, de thee heb ik geweigerd en ze hebben geen foto gezien.
Nog even uitgestapt bij het Koerdisch kasteel van Hosap, waarom de lokale rotjochies mij met stenen begonnen te bekogelen toen ik een heuvel beklom weet ik niet maar het kan ook niet altijd koek en ei zijn tussen de Koerden en mij.
Van ligt aan een meer met een kasteel daterend uit 834 voor Christus van de Uratianen. Turkije is een mix van Azie en Europa maar zelfs zo ver in het oosten zijn de steden heel erg Europees, ook kleine steden zijn moderner dan ik verwachtte.

14/10 Dogubayazit. Een leuk paleis Ishak Pasa even buiten het dorp maar vooral de witte bergtop van vulkaan Ararat met 5137 meter op de achtergrond maakt het een leuk dorp, achter de berg is Armenie. Ik moet nog even iets aanvullen op mijn vorige bericht, ik wil jullie geen halve waarheden of onjuistheden vertellen want dat schaadt de opvoeding. Ik vertelde dat Noach met zijn ark gestrand is bij berg Ilandag in het Azerische Naxcivan ten noorden van Jolfa in Iran. Hij is daar niet gestrand maar gebotst en uiteindelijk bij de berg Ararat gestrand. Naxcivan beweert door Noach te zijn gesticht, het is Azerisch en heeft een grensovergang met Turkije. Het is de eerste Sowjetrepubliek die de onafhankelijkheid uitriep (dus eerder dan Litouwen) maar even later sloot het zich bij Azerbijaan aan.
Ik ben langs de grens met Armenie naar Georgie gelift, Armenie en Turkije gaan weer vrienden worden en daarom wordt hier binnenkort een grens met Armenie geopend. Een nacht in Ardahan en 17 oktober bij Posof de grens over naar Georgie, de bergen zijn hier werkelijk prachtig en er is nauwelijks verkeer. De wegen en de grensovergang zijn extreem rustig, de weg naar de grens is een zandpad en er zijn een paar mensen die de grensovergang gebruiken. In Georgie krijg ik een gratis stempel in mijn paspoort en alle douanemedewerkers heten mij welkom. Dit is een voormalige Sowjetgrens dus er staat nog een mooi hek van prikkeldraad te verpauperen.
Georgie is weer een land naar mijn hart, het is weer echte post-sowjetstijl dus een lekkere puinhoop. Ik lift vlotjes naar Tbilisi en ook deze stad is naar mijn hart, ik houd nu eenmaal van Sowjetstijl, een beetje Brno-nostalgie. Veel straatmarkten, straatalcoholisme, casino's, korte rokjes, grote Sowjetgebouwen, Sowjetmetro, vrouwen met snorren achter de worstenbalie en armoede, er wordt veel gebedeld, Brno is inmiddels westers gelikt. En het is voor het eerst sinds Indonesische eilanden weer kristelijk dus bij elk kruis of kerkje slaat men niet een kruisje maar drie kruisjes, Georgie is Oosters Orthodox dus misschien dat het daarom veel meer Russisch lijkt. En ik kan mijn Russisch weer ophalen, de tweede taal is Russisch. Georgiers zien zichzelf al eeuwen als voorvechters van het kristendom tegen de Islamitische buren en mede daarom is het geloof belangrijk in dit land, Georgie was de tweede kristelijke natie in de wereld, Armenie de eerste. Georgische kerken hebben vijf koepels, vier koepels rondom de hoogste koepel en ze staan vaak bovenop een berg, er lopen meestal priesters rond met lange baarden en zwarte gewaden.

Tbilisi is een leuk stadje in de bergen, aan de Mtkvari rivier en de kerkjes en op het hoogste punt natuurlijk een vervallen kasteel. Revoluties in Georgie breken altijd rond het parlementsgebouw uit, er stonden duizenden mensen met Georgische en anti-Russische spandoeken dus ik dacht dat er weer een revolutie uitbrak maar het bleken filmopnamen te zijn, heel erg jammer.

20/10 Naar het noorden de bergen in, de Georgische militaire weg gebouwd door de Russen. Indien mijn bestuurders mijn nationaliteit vragen en ik kollandia antwoord roepen ze meteen sandra roelofs, de vrouw die een heel gelukkig huwelijk heeft met de nieuwe dictator van dit land. De weg loopt langs de grens met Zuid-Ossetie waar vorig jaar weer zo nuttig oorlog om gevoerd is. De Russen en Georgiers hebben uit boosheid geen grensovergang meer waardoor deze weg verlaten is. Aan het eind van de weg overnacht ik in Kazbegi, tien kilometer verder is de Russische grens en vijftig kilometer verder is Vladikavkaz. Vanuit het dorp kijk je uit op de berg Kazbeg 5047 meter hoog.
Ik heb hier niet-ambitieuze dagwandeling gemaakt omdat de rug nog herstellende is, uit ervaring weet ik dat volledig herstel ongeveer een maand duurt. Deze wandelingen zijn voor de meeste van jullie zelfs haalbaar. Maar met slechts dagwandelingen is voldoende te zien zoals het mooiste uitzicht van Georgie met kerk Tsminda Sameda op een berg. 's Avonds in het dorp moet wodka worden gedronken en het is niet koud. 's Nachts vijf graden boven nul op tweeduizend meter tweede helft oktober valt reuze mee, overdag is het nog gewoon warm.
In de bergen staan wachttorens uit de Middeleeuwen waar men zich in verschanste indien de vijand naderde. Na een paar dagen weer naar het zuiden lopen en liften en aangekomen in Ananuri een hele veilige slaapplaats gevonden. In Ananuri staat een prachtig kasteel met twee kerken binnen de muren naast een meer. Om zes uur is het donker, ongeveer half zes arriveer ik bij het kasteel en ik kijk al in de omgeving naar een mogelijke slaapplaats. Binnen het kasteel dacht ik nog dat dit een goede plaats zou zijn, er is gras en binnen de muren geen honden of mensen. Ik deed het er echt niet om maar ik loop naar de uitgang en de poort is inmiddels gesloten. Ik had best even op de muur kunnen klimmen en wat schreeuwen maar ik liet me het buitenkansje niet ontlopen en heb naast een kerk geslapen, vlak naast de begraafplaats totdat 's ochtends om negen uur de poort openging.
De volgende dag verder naar het hart van Georgie Mtsketa, in deze plaats is Georgie een Christelijke natie geworden en de Svetitskhoveli kathedraal uit de elfde eeuw is volgens de traditie gebouwd over een kledingstuk van Christus. Op een bergje uitkijkend over Mtsketa staat de Jvari kerk, deze kerk is het heilige der heiligen voor Georgiers. St. Nino heeft met haar wonderen Georgie in de vierde eeuw tot het Christendom bekeerd en hier een kruis geplaatst.
Later de dag terug naar Tbilisi waar inmiddels het wijnfestival was begonnen. Het is een soort oogstfeest elk jaar in oktober waar Georgiers meestal aan een tafel in de tuin nog meer wijn of alcohol drinken dan ze al gewend zijn, het zijn gezellige mensen.

Omdat Bruno binnenkort hulpeloos op het vliegveld van Damascus staat moet ik tempo maken en dat betekent geen Armenie, jullie hebben dus voor niets Armenie bestudeerd maar wat extra studie kan geen kwaad.
Op mijn geplande dag van vertrek meldde zich ineens de winter, koud en sneeuw en ondanks dat de meesten van jullie wel weten dat ik geen mietje ben had ik geen zin langs de kant van de weg te staan en ben een dag bij de kachel gebleven.

27/10 Vanuit Tbilisi naar Gori, dit is de geboorteplaats van Iosif Jughasvili, beter bekend als Jozef Stalin. Rondom zijn geboortehuis is een gebouw geplaatst en ernaast een museum. Een Sowjettijd-museum dus vooral een ode aan de belangrijkste Georgier uit de geschiedenis en ondanks dat hij Georgiers niet heeft ontzien voor zijn zuiveringen is het museum nog steeds onveranderd. Het monster die het monster heeft verslagen, de Duitsers mogen hem dankbaar zijn want anders had Berlijn de eerste atoombom mogen ontvangen.

28/10 Kutaisi. Weer door de prachtige bergen heel langzaam met een vrachtwagen naar Kutaisi, leuk plaatsje met een klooster Gelati in de buurt, wegens de regen gaf de priester mij een lift terug naar Kutaisi en je zou het niet verwachten maar priesters kunnen heel hard rijden in een Lada. In Georgie zijn weinig hotels maar overnachten is meestal in homestays, dat is best leuk met het goede eten van de vrouw maar Georgische mannen zijn meestal zes uur 's middags dronken en deze man in Kutaisi was twee dagen laveloos. Voor het overige vooral veel regen.
Het westen van Georgie is Europa dus in Kutaisi was ik in Europa, na twee jaar en vier maanden. Na twee dagen naar de Zwarte Zee en een nachtje in Batumi wegens het hele slechte weer en de volgende dag in hoosbuien de grens over naar Turkije en daar was ik weer in Azie.
De tocht naar Istanboel was zwaar, vanaf Kutaisi heb ik bijna continu regen gehad, in Rize aan de Zwarte Zee maar weer een nachtje gebleven want het stond te hozen, volgende dag naar Samsun en nog steeds regen. Menigeen zal denken waarom ik geen bus heb genomen maar dat is een principiele zaak, medelijden hoeft niemand met mij te hebben want ik heb ook geen medelijden met jullie.
Maar zoals altijd vind ik een lift die alles goedmaakt, vlak voor Trabzon nam een vrachtwagen mij mee die fruit vervoerde vanuit Tbilisi naar Alblasserdam, ik weet niet waar Alblasserdam ligt maar ik wist wel dat hij via Istanboel zou rijden. In vier dagen wilde de man in Nederland zijn en ik heb nog even overwogen mee te gaan maar het was wederom een principiele kwestie. Onderweg was de vrachtwagen midden in de nacht kapot waardoor we urenlang in de kou van Anatolie stonden te repareren, het vroor en ik mocht het gereedschap aangeven terwijl de hele cabine naar voren werd gehezen. Mijn winterkleding heb ik na de bergen van Pakistan allang weggegeven.

03/11 Istanboel, deze stad heeft meer inwoners en meer geschiedenis dan heel Nederland en ik heb nu pas het gevoel werkelijk in Europa te zijn. Maar daarover de volgende keer.


Alle lieve mensen, wegens de warmere temperatuur zal ik via de Mediterane kust richting Syrie gaan. Zoals gemeld zal ik daar Bruno moeten opvangen op zijn verre reis. Daarna Jordanie en als ik het een beetje goed plan met kerst Israel.

Vaarwel