Zien en gezien worden.

Alle lieve mensen,

Bengalen zijn echt heel aardig en gastvrij maar het zijn ook heel erg vermoeiende mensen. Ik kom geen aandacht tekort, in Kyrgizie zijn het kinderen die achter je aanhollen, in China foto's maken, in Birma de hele dag zwaaien, in Indonesie komt het hele dorp opgewonden uit de huizen gehold, hier is het overal en altijd staren.
Indien ik op straat loop is het heel belangrijk om in beweging te blijven, bij stilstaan word ik omringd door tien personen dat snel aanzwelt tot tientallen. Men zegt dan veelal niets maar kijkt met grote ogen naar me. Indien ik het ijs probeer te breken en de mensen groet krijg ik geen reactie.

Elke twintig meter word ik begroet en uitgenodigd voor een kop thee. Men spreekt nauwelijks Engels en het zijn altijd dezelfde vragen: waar komt u vandaan, getrouwd, leeftijd, beroep, broers en zussen en of ik Bangladesh leuk vind. Het is vermoeiend en soms heel erg vermoeiend maar ik ben hier te gast dus zal altijd geduldig antwoord geven.
Ook heeft men regelmatig last van achtervolgingswaanzin. Na een gesprek van twee minuten vraagt men of we vrienden kunnen worden, ik vind het dan onvriendelijk om af te wijzen dus stem maar weer toe. Men wil dan telefoonnumers uitwisselen maar ik heb geen telefoon dus geef ze mijn e-mail. Internet kent men meestal niet dus het is makkelijk afschepen. Indien ik mijn hotelnaam heb gegeven komt men mij rustig 's avonds in het hotel opzoeken. Het spijt me maar ze zijn een beetje wereldvreemd.
Wat ik wel grappig vind is dat ik een paar keer door boerka's ben aangesproken die dezelfde vragen op mij afvuren. Ik schat dat ongeveer vijf procent van de vrouwen in boerka lopen.

Bangladesh is zelfs in de categorie derdewereldlanden ongeveer hekkensluiter, het meest onderontwikkelde land waar ik ben geweest. De cijfers zijn echt dramatisch: 48 procent van de kinderen is ondervoed, 70 procent van de vrouwen en 50 procent van de mannen is analfabeet. Volgens de VN is Bangladesh het meest corrupte land in de wereld. De corruptie in dit land is zo erg dat de premier bij het bedrijf van haar zoon electriciteitspalen had besteld, in een normaal corrupt land is dat voldoende maar hier presteert men het ook nog dat de electriciteitspalen nooit geplaatst zijn.
82 Procent van de mensen moet met minder dan 2 dollar per dag rondkomen. Doordat hulporganisaties in het verleden waterputten hebben geslagen is arsenicum naar boven gekomen, arsenicum is hier een natuurlijk verschijnsel dat diep in de grond zit maar het is zeer giftig voor mensen. Gevolg is dat drink- en irrigatiewater vervuild is. Dat voedsel schaars is merk je indien je een maaltijd besteld, driekwart is rijst en voor het overige wat groente en vlees. Er zijn mensen die bijna volledig op rijst leven. Ondervoeding is niet zozeer honger lijden maar een gebrek aan voedingsstoffen. Dit soort landen is enorm kwetsbaar indien de wereldvoedselprijs stijgt. Het is een zelfde situatie als met Birma. Het verschil is echter dat de mensen in Birma wel ontwikkeld zijn.

Met 153 miljoen mensen is het land overbevolkt en de bevolkingsgroei is weliswaar afgeremd maar nog lang niet gestopt. Meeste mensen leven op het platteland als keuterboertje. 83 Procent is moslim, overig meestal Hindoe, af en toe en verdwaald kerkje, er zijn ook religieuze conflicten. Misschien dat Bangladesh het India van vijftig jaar geleden is.

Cricket is hier de nationale sport, ondanks dat ik de spelregels niet begrijp heb ik met een paar jochies een spelletje meegespeeld. Mest wordt tegen de muren geplakt om te drogen en dient als brandstof. Geiten hebben vaak kleding aan omdat het winter is, dit lijkt mij wat overdreven maar het is wel heel diervriendelijk. In Bangladesh is de grootste delta in de wereld en het leven is hier wel heel erg goedkoop. Hotelkamer voor een euro, maaltijd voor een eurootje. Euro-inflatie heeft hier niet toegeslagen. Het galmen van de moskeeen 's ochtends vijf uur klinkt weer bekend in de oren. Het demonstreren en ook de verkiezingscampagne ging na de verkiezingen van 29 december nog vrolijk door. De electriciteit valt elke avond een paar keer uit.
In China vond ik de mensen zo af en toe een beetje vies, in Indonesie was het toch minimaal hetzelfde maar het Indische subcontinent spant toch voorlopig de kroon. Boeren, spugen, zo luid mogelijk eten, met de handen natuurlijk en na de maaltijd wordt uitgebreid de hand afgelikt. Maar misschien vinden zij mij weer vies omdat ik met mijn eigen lepel eet.

22/12 Rajshahi. De stad ligt aan de Padma rivier, in India is dit de Ganges rivier. Vlak voor de grens hebben de Indiers een dam gebouwd zodat ze hun eigen waterbehoefte kunnen reguleren. Gevolg is dat de rivier bij Rajshahi bijna droog staat maar dat is voor India geen probleem, heel fijn zo met je buren omgaan.
De stad is redelijk interessant, het fijne aan de armoede in Bangladesh is dat ze nauwelijks gemotoriseerd verkeer hebben dus dat scheelt heel veel kabaal en uitlaatgassen. Op straat hoor je alleen fietsbellen van de riksja's.
De stad is heel erg Bangladesh met zijn moskeeen, fietsriksja's, armoede en verbaasde blikken. Langs de rivier staat een Nederlands gebouw van rond 1800 om Bengaalse handel te controleren totdat Nederland in 1833 er door de Britten uitgegooid werd. Bij de aanblik van dit gebouw ben ik weer zo ontzettend trots op mijn vaderland. Dat dappere volk, trots op zijn schaatsverwondingen, die de onderdanige Bengalen uitmelkte en daarna snel de biezen nam. Er is geen zak veranderd in de loop der jaren.
Ik heb een fiets weten te bemachtigen en drie dagen in de omgeving gefietst. Het echte leven in Bangladesh is nog steeds het platteland.
Kerst is onopgemerkt aan mij voorbij gegaan. Dat is niet erg want kerst vieren vind ik sowieso overdreven.

28/12 Terug in Rajshahi, Wegens de verkiezingsdag van 29 december wilde ik in een grotere plaats zijn. Verkiezingen zijn hier natuurlijk een werkelijke gebeurtenis. De meeste winkels zijn gesloten, bijna geen verkeer op straat. Wel veel politie en leger met hun geweren maar een rustige sfeer. De mensen gaan in hun mooiste kleding stemmen, het is voor hun een feestdag. Verkiezingen in een derdewereldland is echt iets anders dan verkiezingen in Nederland. Voorafgaande dagen waren demonstraties van opgewonden mannen door de straten. Ordediensten met hun geweren er omheen zwaaiend. Omdat veel mensen niet kunnen lezen zal men moeten horen, de hele dag rijden luidsprekers door de straten, overal hangen pamfletten.

Ik ben op zoek gegaan naar de stembureau's waar men mij meestal als internationaal waarnemer ontving, ik legde keurig uit dat ik toerist ben, internationale waarnemers heb ik niet gezien. Ik werd geintroduceerd bij de burgemeester van Rajshahi en we hebben beleefdheden uitgewisseld. De burgemeester in dit soort landen is een heel belangrijke meneer en zo gedraagt hij zich ook. De avond voor de verkiezingen had ik twee mannen gesproken die mij uitnodigden om in de gevangenis te komen kijken waar zij werkten. Op verkiezingsdag zelf heb ik een rondleiding gehad, ik mag natuurlijk geen foto's nemen maar ik raad jullie aan geen misdaad in Bangladesh te plegen.

De volgende dag eindelijk iemand ontmoet die echt interessant was, een veertigjarige leraar Engels. Hij vertelde mij over de eindeloze problemen in zijn land waardoor hij geen kinderen wilde. Met zijn lerarensalaris was hij zelf al ondervoed dus hoe zou hij kinderen moeten voeden. De verkiezingen gingen volgens hem grotendeels tussen twee partijen waarvan de een heel erg slecht is en de ander erg slecht, hij had maar op de erg slechte partij gestemd. Deze man was wereldwijs en dat is heel knap indien je in deze omgeving woont, in Bangladesh heb ik dit nergens meer meegemaakt. Hij was een Hindoe en vertelde mij dat zijn familie altijd in angst leeft voor moslimfanaten. Regelmatig worden er Hindoetempels vernield of plant de stad op de plaats van een tempel een nieuw gebouw.
Er wordt mij vaak naar mijn religie gevraagd en indien ik antwoord ongelovig te zijn begrijpt men dat niet.
Oud en Nieuw volledig onopgemerkt aan mij voorbijgegaan. Dat is niet erg want oud en nieuw vieren vind ik sowieso overdreven. Alcohol is in dit allahvrezende land taboe.

1/1/2009 Puthia. Dit is een dorpje naar mijn hart, klein dorpje met veel mooie en verschillende monumenten.

2/1 Natore. Natore heeft een mooie Rajbari, dat is een paleis van een voormalige landeigenaar. Wel erg mistig waardoor het koud blijft. 's Nachts is het koud maar overdag ruim twintig graden.

2/1 Deze dag zal ingaan als het dieptepunt van mijn reis. Ik wilde met de trein naar Jaipurhat. Kaartje gekocht en de trein arriveerde. Mijn richtingsgevoel is echt niet slecht maar ik had de noord-zuid richting even verdraaid, misschien dat de mist er een rol in speelde of misschien een slecht excuus. Bij het instappen vroeg ik nog of dit de trein naar Jaipurhat was maar Bengalen draaien net zo raar met hun hoofd als Indiers dus een misverstand is snel geboren. De conducteur begon al een heel verhaal tegen mij af te steken maar ik had nog niets in de gaten. Na ruim een uur passeerden we een brede rivierbedding en hier ging dan eindelijk een lampje bij mij branden, deze brug had ik een paar dagen eerder gepasseerd. Ik heb de kaart er bij gepakt en richting het noorden was geen rivier. Ik kon dus uitstappen en weer terug. Dat mij zoiets moet overkomen is natuurlijk schaamteloos, ik leek wel een vrouw verdorie.

Treinreizen in Bangladesh is aangenaam wat de pijn verzachtte, treinen zijn niet eens overvol en landschap is leuk. Ik kwam 's avonds laat in Jaipurhat aan en liep een hotel in waar ik een kamer werd ingeduwd waar een dame op bed lag die mij werd aangeboden voor enjoy. Ik wilde het hotel maar weer verlaten maar omdat ik reeds een kamer had geaccepteerd wilde men dat ik deze kamer eerst afrekende wat serieuze ruzie tot gevolg had maar na enige dreigementen liet men mij gaan.
Volgende dag Somapuri Vihara bij Paharpur bezocht, dit is het archeologisch hoogtepunt van Bangladesh. Een voormalig Boeddhistisch klooster met stupa gebouwd in de 8e eeuw na chr. Tot begin 12e eeuw was Bangladesh Boeddhistisch, daarna een eeuwtje Hinoeistisch en vanaf 1200 Islamitisch. In Jaipurhat zijn nog steeds demonstraties gaande in verband met de verkiezingen, de reden weet ik niet.

4/1 Na wel heel veel vertraging met de trein naar Dinajpur. Dinajpur is een leuk plaatsje waar de rotjochies in mijn hotel vijf keer per dag op mijn deur klopten om geld te vragen.

5/1 Regelmatig heb ik Bengalen op mijn verjaardag gewezen maar het Engels is zo slecht dat niemand mij begreep. Het gevolg is dat ik mijn verjaardag niet heb gevierd maar dat is niet erg want verjaardag vieren vind ik sowieso overdreven. Verjaardag vieren vind ik van een frivoliteit dat niet bij crisistijden past.

Het fijne van reizen is dat ik niet alleen een jaar ouder ben geworden maar ook weer een jaar wijzer, dit is natuurlijk een heel duidelijk contrast met mensen die nog aan het arbeidsproces deelnemen.

7/1 Eindelijk weer eens een fiets weten te bemachtigen en gefietst naar de tempel Kantanagar. Een fiets bemachtigen is niet makkelijk, probeer maar eens aan een Bengaal uit te leggen dat ik zijn fiets voor een dag wil huren voor 100 taka (1,10 euro) en niet steel en hem 's avonds weer terugbreng. Maar het is wel de moeite waard, zoals gezegd het Bengaalse leven speelt zich af in de dorpjes. De huizen gebouwd van klei, het vee en de akkers. In een dorpje werd ik door kinderen uitgenodigd in hun schoolklasje. Een klaslokaal van golfdakplaten en geen meubilair. De juffrouw heette mij welkom en na mijn schoenen uitgedaan te hebben ging ik zitten. De juffrouw wees zes meisjes aan die bloemen op hun hoofd deden en terwijl alle leerlingen een liedje zongen dansten de meisjes voor mij. En dat zijn weer van die ontzettend leuke dingen.

De mensen zijn armoedig en schuw of verlegen, een blank hoofd hebben ze hun dorpje nog nooit zien binnenlopen dus ik ben weer heel voorzichtig. De Kantanagar tempel is ook nog erg mooi, een Hindoe tempel uit 1751. Bangladesh heeft wat monumenten betreft meer dan voldoende te bieden.
Via Rangpur ben ik met veel moeite via allerlei dorpen naar de rivier Jamuna gegaan. Ik was vijftig kilometer van de grensovergang waar ik twee weken eerder geweigerd werd, ik heb dus gewonnen. In Rangpur weer een jongeman met ernstige achtervolgingswaanzin. Ik moest hem tien keer uitleggen dat hij kon vertrekken, het is niet aardig maar zo af en toe word ik gek van de mensen hier. In Rangpur werd er nog lustig op los gedemonstreerd, een demonstratie zag er dreigend uit met mannen en zwaaiende stokken.

Via Chilmari ben ik gaan zandbankhoppen naar de overkant van de brede rivier Jamuna. De mensen wonen als zandbanknomaden, indien een zandbank onder water verdwijnt bouwen ze weer een bestaan op een andere zandbank op. Twee nachten op een zandbank overnacht, hier zijn natuurlijk geen hotels dus mijn tentje opgebouwd met stokken in het zand en mijn muskietennet er aan ophangen. De bewoners zijn afwachtend maar vriendelijk en ik denk niet dat ze begrijpen waarom een blank hoofd bij hun op het strand komt camperen. Het feit dat ik er op vertrouw dat men mij 's nachts niet met de riek van het eiland verjaagt is een kwestie van groot vertrouwen in de mensheid hebben.

De overkant van de rivier in het plaatsje Rowmari nog een nacht en daarna richting Dhaka. In Rowmari was een veemarkt, runderen die in India heilig zijn gaan de grens over en zijn ineens niet meer heilig en worden verhandeld. Het staren en groepsgewijs achter mij aanlopen begon absurde vormen aan te nemen, ik denk wel een paar honderd mensen. Ik sprak een leraar en hij vertelde mij dat de mensen simple minded zijn, ongeveer tachtig procent is analfabeet. Het is een hele rare ervaring indien een paar honderd mannen naar je staren en daar niet mee ophouden tot je uit hun zicht bent.

14/1 Dhaka, de hoofdstad van Bangladesh had in 1971 nog een miljoen inwoners en dat zijn er nu dertien miljoen dus ik hoef niet uit te leggen dat het hier een grote puinhoop is. Twee dagen in Dhaka gebleven en niets noemenswaardigs kunnen vinden. Behalve dan de drukte, de puinhoop en het gekrioel met bootjes op de rivier. Fietsriksja's staan meer stil in de file dan dat er gereden wordt. Ik ben wel onder de indruk dat mensen er zo'n puinhoop van kunnen maken. Vooruit, het Lalbargh Fort was aardig. Ook in Dhaka krijg ik alle aandacht.

Van Dhaka met de bus naar Chittagong, de stad ligt aan de kust met landinwaarts bergen richting Birma. In het zuiden lopen veel vrouwen in boerka maar het grappige is dat er ook Boeddhistische monniken over straat lopen. Een boerka naast een monnik in pij, dat heb ik nog nooit eerder gezien. In de bergen wonen veel entische minderheden, veelal Boeddhisten en soms vluchtelingen uit Birma. Ze worden al decennialang gediscrimineerd door de Bangladesh overheid met als gevolg veel onrust en ontvoeringen. Ik ga niet de bergen in want dan heb ik weer een vergunning nodig en krijg ik bewaking mee, ontvoeren is niet aan de orde want niemand wil mij hebben in mijn kleding.

Helaas zat ik in de bus op de voorste rij want de bustocht was billenknijpen, in geen land rijdt men zo gestoord als hier. Uren wachten om de bus vol te krijgen en dan inhaalmanouevres en snijden links en rechts om de tijd weer in te halen, ik snap deze mensen niet.

Ten noorden van Chittagong heb ik misschien wel het meest absurde tot dusver gezien. Over een lengte van twintig kilometer zijn tweehonderd zeeschepen en zelfs mammoettankers het strand op gevaren om ontmantelt te worden. De milieu- en werkomstandigheden zijn mensonterend waardoor men geen blanke pottenkijkers wil, veel bewakingsmannetjes werden behoorlijk boos bij mijn aanzien maar na flink wandelen en klimmen heb ik veel boten gezien. Duizenden mensen leven hier van en in de dorpjes landinwaarts wordt alles verder onttakelt. Kinderen spelen tussen de vijvers van olie en stapels asbest en alles wat je van boten haalt. Heel absurd gezicht. Het is natuurlijk wel een mooie manier om van onze rotzooi af te komen en ook een beetje hun eigen schuld, hadden ze maar geen rijst moeten eten maar gewoon aardappelen. De wereld raakt op en het Westen gooit zijn afval nog steeds over de schutting, en ondertussen zijn we verbaasd dat we in een kredietcrisis zitten.

Daarna zes uur met de trein naar Chandpur voor de boot. De hele dag moet ik dus handen schudden en mag men zijn tien woorden Engels uitproberen en zo af en toe wordt mijn geduld ernstig op de proef gesteld zoals in Chandpur. Een mijnheer spreekt mij aan op straat en loopt met mij mee. Na twee minuten vraagt hij of we vrienden kunnen worden, ik ben de beroerdste niet en uit beleefdheid stem ik maar weer toe. Tien minuten later vraagt hij of hij mee kan naar Nederland omdat het leven hier zo slecht is en we immers vrienden zijn. Ik probeer hem uit te leggen dat dit onmogelijk is maar hij blijft aandringen tot ik er genoeg van heb en hem vraag te vertrekken. Ik loop mijn rondje door het stadje en ineens loopt hij weer naast mij. Hij had op mij gewacht, na tien minuten was ik er helemaal klaar mee en vertel hem nu echt te vertrekken. Ik ga eten en loop ‘s avonds richting de boot en jawel mijnheer loopt weer naast mij. Ik weet niet hoe ik met deze situaties moet omgaan dus ben maar boos geworden. Ze zijn wereldvreemd.

Ik zal even aangeven hoe goedkoop dit land is, Chittagong naar Chandpur is zes uur treinreizen, ongeveer tweehonderd kilometer en ik betaal daar 45 taka (0,50 euro) voor. Daarna een fijne boottocht van vierentwintig uur naar Khulna voor 140 taka (1,60 euro). Je nadert in Bangladesh het punt waar je er geld op toe krijgt.

Omdat ik blank ben mocht ik ook nog van het uitzicht genieten op het bovendek en met twee oudere Schotse dames keuvelen. Welgeteld de enige toeristen die ik in een maand Bangladesh ontmoet heb. Waarom toeristen toch allemaal dezelfde en ook nog eens de verkeerde kant op hollen zou ik niet weten. Bangladesh is toch echt een leuk land. Ik kreeg van de Schotse dames ook nog een stuk kaas te eten hetgeen in Azie heel zeldzaam is. Ik mis thuis niets of niemand, daar moet ik heel eerlijk in zijn, maar dit zijn toch van die momenten waarop je je realiseert waar je wortels liggen.

In Khulna nog een poging gedaan de Sunderbans in te komen. Dit is het grootste mangrovebos in de wereld waar de Bengaalse tijger vrolijk rondloopt en jaarlijks vijfentwintig vissers en honingzoekers verorbert. Maar de visumdagen zijn op en er is weer veel gezeur met vergunning en reisbureau’s die vooral geld kloppen dus ik kan niet alles in de wereld bezoeken.
Natuurlijk wel even naar Bagerhat. Een dorpje in de buurt met de meeste historische moskeeen van Bangladesh. De Sait Gumbad is de mooiste van het land en daarmee heb ik Bangladesh afgesloten. Ik vond het een heel goed land om te reizen en kan het voorlopig met geen ander land vergelijken.

Gisteren de grens over en terug in Kolkata. Meteen over de grens merkte ik dat India echt anders is dan Bangladesh. Ondanks de puinhoop en armoede is Kolkata veel meer ontwikkeld dan Dhaka. Ondanks dat Bangladesh overbevolkt is heb ik het gevoel weer in de bewoonde wereld aangekomen te zijn.


Alle lieve mensen, ik ga jullie weer loslaten. Nog zes weken India, in maart een bergje in Nepal op, daarna terug via India naar Pakistan in april.


Groet